Page 13 - Biologia na czasie 3 - podręcznik, zakres podstawowy

1.2. Kod genetyczny

Zwróć • cechy kodu genetycznego,
uwagę na: • sposób odczytywania tabeli kodu genetycznego.

Jak wyjaśniliśmy w poprzedniej lekcji, DNA to istniałyby jedynie 4 możliwe kombinacje.
zawiera zakodowaną informację na temat Za mało, by zakodować wszystkie aminokwasy.
3
budowy białek. Aby ją odczytać, należy Dopiero gdy kod jest trójkowy (4 ), liczba
poznać zasady jej kodowania, czyli tzw. kod kodonów (64) jest wystarczająca.
genetyczny.
Jak jest odczytywana informacja
Czym jest kod genetyczny? genetyczna?
Kod genetyczny to sposób zapisu informa­ Najpierw informacja genetyczna zawarta
cji o budowie białek w sekwencji kwasów w DNA jest przepisywana na mRNA. Proce­
nukleinowych (DNA lub mRNA). Składa się sowi przepisywania podlega tylko jedna z nici
on z kodonów, które kodują poszczególne tworzących cząsteczkę DNA. Nazywamy ją
aminokwasy tworzące białka. Każdy kodon nicią matrycową. Druga nić DNA to nić
składa się z trzech kolejnych nukleotydów. kodująca, czyli sekwencja genu z informa­
Dlatego mówimy, że kod genetyczny jest cjami o danym białku. Na podstawie infor­
trójkowy. macji zawartej w mRNA jest syntetyzowane
Dlaczego w skład kodonu wchodzą 3 nu ­ białko. Dlatego w praktyce poszczególne
kleo tydy? Aby to zrozumieć, przypomnij kodony zapisujemy za pomocą symboli nukle­
sobie, że kwasy nukleinowe są zbudowane otydów mRNA. Cztery kodony mają spe­
z 4 rodzajów nukleotydów, które możemy cjalne znaczenie. Kodon AUG jest kodonem
zapisać za pomocą liter: A, T (U w RNA), C i G. START, który rozpoczyna syntezę białka.
W skład białek wchodzi 20 rodzajów amino­ Na końcu sekwencji nukleotydów tworzącej
kwasów, dlatego jeżeli jeden aminokwas gen znajduje się jeden z 3 kodonów STOP:
byłby kodowany tylko przez jeden nukleotyd, UAA, UAG, UGA, kończących ten proces.

Jak określić sekwencję aminokwasów w białku?
Sposób określania sekwencji aminokwasów w białku wyjaśnimy na przykładzie
sekwencji DNA oznaczającej fragment cząsteczki pewnego białka.
nić kodująca
1 Najpierw należy określić sekwencję C G G A G C G C A T G A DNA
mRNA. W tym celu trzeba zapisać nukle-
otydy komplementarne do nici matry- G C C T C G C G T A C T nić matrycowa
cowej DNA. DNA
2 Następnie należy określić sekwencję
aminokwasów. W tym celu należy
odczytać kolejne kodony mRNA. Nazwy C G G A G C G C A U G A mRNA
aminokwasów ustala się na podstawie
tabeli kodu genetycznego (zob. s. 15). łańcuch
Arg Ser Ala STOP
aminokwasów
(polipeptyd)
13